کروموزوم چیست؟DNA چیست؟ ژن چیست؟ (در چند جمله)
این چند جمله به طور خلاصه و مفید تکلیف برخی مفاهیم توارث را مشخص میکند:
اما آنچه توجه را به خود معطوف می کند ، این است که ژن چیست؟ در کجا یافت میشود؟ چه چیزی است که آن را اینقدر خاص و متمایز میکند؟ این مولکول به چه شکلی کار میکند؟
سلول های یک گیاه یا یک جانور دارای تعداد معینی کروموزوم است که ویژه آن گونه گیاهی یا جانوری میباشد.
در هسته هر سلول بدن انسان (به جز گلبولهای قرمز که هسته ندارند)، ۲۳ جفت کروموزوم وجود دارد. در هر کروموزوم ساختارهای رشته مانندی به نام DNA وجود دارد .
کروموزوم همتا
کروموزومهای همتا (یا همولوگ) جفت کروموزومهایی هستند که از نظر طول، موقعیت سانترومر (میان پار) و الگوی رنگآمیزی مشابه هستند. یک جفت کروموزوم همتا یک کروموزوم از ارگانیسم مادر و یک کروموزوم از ارگانیسم پدر به ارث میبرد
ژن و کروموزوم
جایگاه ثابت هر ژن در کروموزوم که ویژه آن ژن است، لوکوس (Locus) نامیده میشود. اللها شکلهایی از ژنهای مشابه با اختلافات کوچکی در توالی بازهای DNA هستند. این اختلافات کوچک در مشخصه های بدنی منحصر به فرد هر انسان نقش دارند. در یک زمان هر جایگاه میتواند تنها یکی از ژنهای آلل داشته باشد
ساختار و نقش DNA چگونه است؟
مولکول DNA در داخل سلول به نحو خاصی جای میگیرد. DNA برای جای گرفتن درون سلول، به صورتی بسیار مارپیچی و پیچخورده به یک کروموزوم حلقوی در میآید.
ساختمان رشتهای DNA
برسیهای شیمیایی آن مشخص کرد که زیر واحد تکرار شونده اصلی DNA ، نوکلئوتید میباشد که از سه قسمت تشکل شده است. یک قند پنتوز (2- دزوکسی D- ریبوز) ، یک گروه 5-فسفات و از یکی چهار باز آلی نیتروژندار حلقوی آدنین (A) ، گوانین (G) ، سیتوزین (C) و تیمین (T) تشکیل شده است.
از این چهار باز دو باز آدنین و گوانین از بازهای پورینی و دو باز سیتوزین و تیمین از بازهای پیریمیدینی میباشند. به مجموعه قند و باز آلی نوکلئوزید گفته میشود. گروه فسفات میتواند به کربن3 و یا5 متصل شود. به مجموع نوکلئوزید و گروه فسفات متصل به آن نوکلئوتید میگویند. یون فسفات میتواند هم به کربن 3 و هم به کربن 5 متصل شود.
دو نوکلئوتید بهم متصل میشوند. به این صورت که گروه هیدروکسیل یک نوکلئوتید با گروه فسفات نوکلئوتید دیگر واکنش داده و پیوند فسفودی استر را بوجود میآورد. از آنجایی که پیوند فسفودی استر ، کربنهای3 و5 دو قند مجاور را بهم متصل میکند، این پیوند را پیوند5-3 فسفودی استر نیز مینامند. یک زنجیره در اثر اتصال پشت سر هم تعدادی 2 - دزوکسی ریبونوکلئوتید بوسیله پیوندهای دزوکسی ریبونوکلئوتید تشکیل میشود.
تمامی نوکلئوتیدها در یک زنجیره پلی نوکلئوتیدی دارای جهت یکسان میباشند. به این صورت که نوکلئوتید انتهایی ، در یک سمت زنجیره دارای یک گروه 5 آزاد و نوکلئوتید انتهایی در سمت دیگر زنجیره دارای یک گروه 3 آزاد میباشد. بنابراین زنجیره پلی نوکلئوتیدی دارای جهت بوده و این جهت را به صورت 3 <....5 نشان میدهند. بنابراین اگر در نوکلئوتید ابتدایی ،کربن5 در بالای حلقه پنتوز و کربن3 در زیر آن باشد، در تمامی نوکلئوتیدهای بعدی زنجیره کربن 5 در بالای حلقه پنتوز جای خواهد داشت.
DNA یا Deoxyribo Nucleic Acid یکی ازانواع مولکولهای اسیدهای نوکلئیک و حاوی اطلاعات ژنتیکی(توالیهای اختصاصی بازها ) یا همان ژن ها است. که چگونگی ساخت پروتئینها را رمزبندی کرده و با هدایت سنتز پروتئینها، ویژگیهای مختلف موجود زنده(از رنگ چشم تا نوع رفتار...) را مشخص میکند. پروتئین ها باعث می شوند تا بدن ما رشد کند،کار کند و سالم بماند.